Pomnik Jana III Sobieskiego został ufundowany przez miasto Lwów by upamiętnić 215. rocznicę zwycięskiej bitwy pod Wiedniem. W 1898 roku mieszkańcy Lwowa oddali hołd królowi urodzonemu w nieodległym Olesku. Królowi, który miał swoją Kamienicę Królewską na Rynku we Lwowie i zawsze mocno związany był z miastem nad Pełtwią. Jak potoczyły się losy monumentu Sobieskiego, który zdobił najważniejszą arterię miasta?
Jan III Sobieski we Lwowie
Pomysł budowy pomnika Sobieskiego zrodził się z okazji 200. rocznicy Bitwy pod Wiedniem. Pomnik przygotowany przez Tadeusza Barącza został ufundowany przez miasto. Słynny lwowski rzeźbiarz zrezygnował z wynagrodzenia za dzieło zadowalając się zwrotem za materiały i czas pracy pomocników. Monument ozdobiony był herbami Polski i Litwy.
Od strony Teatru Wielkiego (dzisiejsza opera we Lwowie) na pomniku wyszczególnione były zwycięskie bitwy wodza. Króla przedstawiono w chwili przeskakiwania nad zniszczonym działem i lawetą.
Wreszcie 20 listopada 1898 roku monument został odsłonięty. Nad pomnikiem z brązu pracowała wiedeńska firma Artura Kruppa. Piedestał pomnika przygotowała we Lwowie firma Juliana Markowskiego. Monument Jana III Sobieskiego ma ponad 8 metrów wysokości i waży ponad 7 ton, jego budowa kosztowała 32 tys. zł.
Idzie się, patrzy się… Co stoi? Pomnik króla Sobieskiego. Naszego króla, bo on miał kamienicę we Lwowie. Był właściciel realności. Nasz król baciary myśleli. On był obywatel miasta Lwowa! Dumni byliśmy z tego naszego króla Sobieskiego. Stał na koniu, koń dębem stoi, a król ma czapkę na głowie. Koń mu dęba stanął, aż mu żyły napęczniały, a nasz król siedzi i czapkę ma – wspominał Henryk Vogelfanger vel Henry Barker szerzej znany jako Tońko
Każdy znający się na anatomii zauważy, że Jan III Sobieski z pomnika jest zbyt duży w stosunku do konia na którym siedzi. Nie przeszkadzało to w tym, by pięknie oświetlony pomnik stał się jednym z najczęściej fotografowanych monumentów w dawnym Lwowie i motywem pojawiającym się na niezliczonych pocztówkach. Jako Jan III Sobieski w tradycyjnym polskim stroju narodowym pozował Marian Stipal. Podczas II okupacji Lwowa przez siły ZSRR w 1944 roku planowano przerobić Jana III Sobieskiego na Chmielnickiego.
Jan III Sobieski – ucieczka ze Lwowa
Znana jest powojenna anegdotka, gdy już po II wojnie światowej żołnierze fotografowali się pod pomnikiem Jana III Sobieskiego myśląc, że przedstawia on właśnie wspomnianego Chmielnickiego. Pomnik przez wiele lat będący symbolem polskiego patriotyzmu został w nowych czasach ewakuowany ze Lwowa. 7 marca 1950 roku Jan III Sobieski wyjechał ze Lwowa. początkowo trafił do Warszawy do parku w Wilanowie.
O pozyskanie monumentu starał się Wrocław, Kraków i Gdańsk. Ostatecznie przeniesiono go do Gdańska gdzie został oficjalnie odsłonięty 26 czerwca 1965 roku. W czasach komuny ukryto pamiątkową tablicę z napisem “Królowi Janowi III. Miasto Lwów”. Napis powrócił dopiero w wolnej Polsce.
Tak jak we Lwowie tak i w Gdańsku stojący na Targu Drzewnym pomnik stał się miejscem wielu demonstracji. Tym razem już nie niepodległościowych, a antykomunistycznych. Na Wałach Hetmańskich we Lwowie w miejscu pomnika Jana III Sobieskiego stoi dziś pomnik Tarasa Szewczenki. Który bardziej pasował do tego miejsca?
Obecnie pomnik stoi w Gdańsku na Targu Drzewnym. Jeśli ciekawi was jak wygląda to zapraszamy do artykułu na temat pomnika Sobieskiego w Gdańsku.
Polecamy również: