Ciekawych miejsc i zabytków w Nowej Hucie nie ma zbyt wielu. Zdecydowanie nie jest to też miejsce, które odwiedzają tłumy turystów. Dzielnica będąca w założeniu miastem robotników utworzonego tu kombinatu nie może równać się z zabytkami Podgórza, Kazimierza czy Starego Miasta w Krakowie. Jeśli jednak koniecznie chcecie zwiedzać Nową Hutę oto nasza propozycja ciekawych miejsc, które można tu zobaczyć. Co warto zobaczyć w Nowej Hucie w Krakowie?
Nie da się ukryć, że turystów przyjeżdżających do Krakowa z wiadomych raczej względów niezbyt interesuje zwiedzanie Nowej Huty będącej jednym z żywych pomników komunizmu w Polsce. Jeśli ktoś się tu zapuszcza to są to zwykle zagraniczne wycieczki chętnie korzystające z atrakcji takich jak przejażdżka autem z okresu PRL i stołowanie się w barach mlecznych. Dla nich to przecież tylko zabawa, a nie relikt morderczego reżimu. Jeśli jednak ktoś zdecyduje się na poświęcenie kilku godzin na zwiedzanie okolic Nowej Huty to przychodzimy z pomocą. Oto atrakcje okolicy chociaż niewiele można tu zobaczyć…
Plac Centralny
Większość turystów, którzy odwiedzając Kraków zdecydują się również na zwiedzanie Nowej Huty rozpoczyna i kończy swoją przygodę ze zwiedzaniem właśnie w tym miejscu. Plac Centralny – to jak sama nazwa wskazuje – centralne miejsce socrealistycznego miasta idealnego, którym miała stać się Nowa Huta. To tu toczyć się miało życie – działały tu restauracje, w pobliżu planowano budowę teatru, jeziora i ratusza nowego miasta. Od placu promieniście rozchodziły się arterie nowego organizmu miejskiego. W socrealistyczną architekturę Placu Centralnego, początkowo noszącego imię Józefa Stalina, wpleciono elementy odwołujące się do renesansu i baroku.
Przyjeżdżając na Plac Centralny warto zobaczyć również fragment położonego na zachód od placu osiedla Centrum C i miejsce w którym w Hucie stał kiedyś pomnik Lenina. W pobliżu działa tu m.im. jeden z oddziałów popularnej lodziarni Good Lood, restauracja Stylowa w której wizyta to naprawdę mocne wrażenia oraz bar mleczny Centralny.
Centrum administracyjne Huty im. Lenina
Słynny napis Huta im. Lenina i znajdujące się za nim budynki Centrum Administracyjnego Huty im. Lenina to jedna z pereł socrealistycznej architektury. Budowę biurowych budynków według projektu Janusza i Marty Ingarden oraz Janusza Ballenstedta rozpoczęto w 1951 roku. Bliźniacze budynki S i Z centrum administracyjnego położono po dwóch stronach placu na którym znajdują się dwie bramy wjazdowe na teren zakładu hutniczego. Gmachy dość przewrotnie nazwano… Pałacem Dożów. Wnętrza gmachów wyglądają dosyć okazale, a pod nimi zachowały się schrony i stanowiska dowodzenia wchodzące niegdyś w skład Obrony Cywilnej Kombinatu, które czasem można również zwiedzać.
Kopiec Wandy
Pora na nieco starszy zabytek. W niewielkiej odległości od wybudowanego w czasach komunizmu kombinatu znajduje się jeden z krakowskich kopców – Kopiec Wandy. Dokładna data usypania kopca nie jest znana. Prawdopodobnie powstał w VII lub VIII wieku. Elegia Jana Kochanowskiego spopularyzowała krakowski kopiec jako… mogiłę legendarnej księżniczki Wandy, córki Kraka, która w ramach protestu przeciwko małżeństwu z niemieckim księciem miała popełnić samobójstwo rzucając się do wód Wisły.
Podobna teza pojawia się w drugiej połowie XV wieku w kronikach Jana Długosza. Na Kopcu Wandy stoi murowany pomnik przedstawiający kądziel skrzyżowaną z mieczem. Autorem pomnika był słynny artysta posiadający w niewielkiej odległości od kopca swoje włości – Jan Matejko. Uwaga dość ciężko tu z parkingiem. W jednym z naszych artykułów więcej informacji na temat Kopca Wandy.
Dwór Jana Matejki
Dworek Jana Matejki w Krzesławicach położony jest w niewielkiej odległości od Kopca Wandy i Centrum Administracyjnego. Słynny malarz kupił wiejską posiadłość pod Krakowem. Zależało mu na łatwym dojeździe do miasta i dobrej lokalizacji. Budynek pochodzi z 1826 roku jednak po wojnie mocno go przebudowano. W dworku, przypominającym w sumie bardziej luksusową wiejską chatę, działa muzeum artysty. Zobaczyć tu można meble z epoki, trochę obrazów i pamiątek po Matejce.
Artysta zbudował tu oranżerię, pracownie malarską i cieplarnię oraz letnią kuchnię. Niestety obecna forma tylko w części przypomina pierwotny stan. Władze komunistyczne po wojnie zakwaterowały tu dwie rodziny z marginesu społecznego, które w dużym stopniu przyczyniły się do dewastacji obiektu. Zwiedzanie obiektu możliwe jest od 8:15 do 18:00. W jednym z naszych artykułów dowiecie się więcej o dworku Matejki.
Zalew Nowohucki
Z ogrodu dworku Matejki przejść można nad brzeg sztucznego zbiornika wodnego utworzonego na rzece Dłubni – Zalew Nowohucki. Zalew przygotowano jako teren rekreacyjny dla sprowadzonych tu mieszkańców wznoszonej właśnie Nowej Huty. Teren gotowy był w 1957 roku. Przez lata komuny organizowano tu licznie wydarzenia dla mieszkańców Huty, później teren popadł w zapomnienie lecz od kilkunastu lat trwa sukcesywna rewitalizacja terenów. Na brzegach zalewu przygotowano siłownię na otwartym powietrzu, można spotkać tu wędkarzy, biegaczy, spacerowiczów oraz liczne okazy ptactwa wodnego.
Opactwo Cystersów w Mogile
Historia Cystersów w Mobile sięga aż 1222 roku gdy za sprawą Iwo Odrowąża sprowadzono ich pod Kraków. Przy ul. Klasztornej 11 znajduje się tu opactwo wraz z kościołem Wniebowzięcia Najświętszej Maryi Panny i św. Wacława. wielokrotnie niszczone przez najazdy Tatarów i Szwedów, a także pożary. W podkrakowskim klasztorze bywali polscy królowie i wybitni przedstawiciele kultury i sztuki. Zabudowania klasztorne przez długi czas miały być jednymi z najbardziej okazałych tego typu budowli w średniowiecznej Polsce. Ustępował im jedynie zespół katedry na Wawelu.
W zespole klasztornym znaleźć można naleciałości gotyckie i renesansowe. Na zespół składa się Bazylika Krzyża Świętego, ogród i dziedziniec klasztorny oraz drewniany kościół św. Bartłomieja. W Mogile przy ul. Klasztornej 2 zobaczyć można również zabytkową willę Rogozińskich.
Cmentarz Mogilski
Podążając w stronę centrum Krakowa odwiedzić można założony w 1836 roku Cmentarz Mogilski znajdujący się na terenie pierwszego socrealistycznego osiedla Nowej Huty – osiedla Wandy, którego budowę rozpoczęto w czerwcu 1949 roku. Cmentarz należący do parafii w Mogile nie jest zbyt wielką nekropolią. Poza zabytkowymi pochówkami z końca XIX wieku zobaczyć można tu groby pierwszych osadników Nowej Huty.
Do najwartościowszych mogił na Cmentarzu Mogilskim zaliczyć można groby Karola Żabińskiego i rodziny Rogozińskich. Znajdują się tu również pochówki wojennego cmentarza z okresu I wojny światowej. Przez lata stan cmentarza był niejasny. Raz cmentarz działał, raz nie. Obecnie – rzadko bo rzadko – odbywają się tu pochówki.
Socjalistyczne osiedle
Nowa Huta jako jedno z niewielu miast od zera zbudowanych w czasach realizmu socjalistycznego obfituje w prawdziwie socrealistyczne osiedla. Komunistyczne założenie opierało się po części na tworzeniu tzw. jednostek sąsiedzkich. Dbano o to, by ludzie mieszkający wewnątrz jednej jednostki utrzymywali między sobą więzi społeczne i nie musieli oddalać się zbyt daleko od jednostki by dostać się do szkół, przedszkoli czy sklepów. Centrami jednostek sąsiedzkich były szkoły. Centrum Nowej Huty – wymieniony powyżej Plac Centralny od którego odchodziły 4 główne arterie miasta.
Przy placu budowano najwyższe budynki. Im dalej od centrum tym zabudowa zmniejszała się. Będąc w Nowej Hucie warto zobaczyć na przykład pierwsze wybudowane tu osiedle Wandy, chyba najlepiej oddające koncepcję miasta-ogrodu. Warto wjechać również do środka jednostek położonych na przykład przy alei Róż czy pl. Centralnym. O ile co do walorów estetycznych socrealistycznego miasta można mieć wiele zastrzeżeń o tyle jedno jest pewne – w przeciwieństwie do nowych osiedli-więzień budynki stoją tu w rozsądnej odległości od siebie, a zieleni i miejsc parkingowych jest wystarczająco.
Komunistyczny bar mleczny
Budowniczych nowego “lepszego” świata komunizmu trzeba było żywić. Obowiązki zakładowych stołówek przejęły też rozmieszczone w kilku miejscach Nowej Huty bary mleczne. Jeśli chcecie zobaczyć miejsca w których duch minionych czasów jest wciąż żywy to warto odwiedzić któryś ze znajdujących się w Nowej Hucie barów. Zarówno wyposażenie wnętrz praktycznie nie remontowanych od czasów komuny jak i klientela są wciąż prawdziwie komunistyczne.
W niektórych miejscach zobaczycie jadłospisy wypisane ręcznie na kartkach wydrukowanych jeszcze w latach 80-tych ubiegłego stulecia. Bary należą do jednej sieci ale różnią się nieco serwowanymi daniami i ich jakością. Najciekawszym menu pochwalić się może Bar Mleczny Bieńczyce, najbardziej komunistycznym klimatem Bar Mleczny Centralny. Idąc tu nie spodziewajcie się luksusów i miłego towarzystwa, a niskich cen, kolejek i ubrań przesiąkniętych zapachami z kuchni. Jest za to naprawdę hardkorowo.
Socrealistyczne budynki kulturalne
Władza dbała o potrzeby mieszkaniowe, kulinarne i rekreację pracowników nowego miasta ale zadbano także o kulturę. W Nowej Hucie od grudnia 1955 roku według projektu Janusza i Marty Ingarden i Jana Dąbrowskiego działał Teatr Ludowy mający być w założeniu jedynie oddziałem teatru, którego budowę planowano przy pl. Centralnym.
Zadbano także o inne potrzeby – na osiedlu Teatralnym w 1953 roku wzniesiono socrealistyczny budynek Kina Świt, które nie przetrwało do dzisiejszych czasów. Niedługo później uruchomiono też Kino Światowid w budynku z lat 1955-57 na osiedlu Centrum E. Dziś działa tu Muzeum PRL-u. Do dziś wciąż działa za to kino Sfinks działające od stycznia 1959 roku.
Polecamy również: