Wśród ciekawych atrakcji we Lwowie jednym z miejsc położonych nieco kawałek od turystycznych szlaków jest gmach znany jako Kasyno Szlacheckie dla zmylenia przeciwnika określany czasem nazwą Dom Naukowców. Jaka jest historia i cennik tego miejsca? Ile kosztuje zwiedzanie Kasyna Szlacheckiego we Lwowie? Oto informacje o zwiedzaniu i historii tego niezwykłego budynku i informacje o tym czym tak naprawdę było Kasyno Szlacheckie we Lwowie.
We współczesnym Lwowie wiele jest zabytków, których prawdziwe nazwy dziwnym trafem wymazano z obiegu. Tak jest m.in. z Kamienicą Królewską króla Jana III zwaną Małym Wawelem przy Rynku, z Kopcem Unii Lubelskiej czy też z wystawnym (jak na warunki Lwowa) gmachem Kasyna Szlacheckiego, a tak właściwie Kasyna Narodowego.
Przechadzając się dawną ulicą Mickiewicza, która też utraciła już swoją zaszczytną nazwę, zauważyć można strzeżone przez atlantów portale wejściowy do budynku, które współcześni mieszkańcy Lwowa przedstawiają przyjezdnym jako Dom Naukowców (chociaż to nazwa kojarzona z czasami sowieckimi) więc bardziej poprawnym politycznie jest określenie go mianem “dzieła wiedeńskiego biura projektowego Fellner & Helmer“.
W sposób ten wprowadza się w błąd postronnych, którym nakazuje się sądzić jakoby to wiedeńskie biuro projektowe z niewiadomych przyczyn zechciało zbudować sobie wystawny gmach w centrum Lwowa.
Co więcej – na elewacji budynku wisi dziś tabliczka z nazwą nieistniejącej od 1919 roku spółki. Historia Kasyna Szlacheckiego we Lwowie jest jednak zupełnie inna i wcale nie chodzi tu tylko o interesujący eklektyczny budynek.
Kasyno Szlacheckie we Lwowie historia
Jak to w większości przypadków bywa to nie, wynoszone pod Niebiosa przez współczesnych mieszkańców Lwowa, biuro architektoniczne było inicjatorem budowy ale inwestor, który zamówił projekt. Inwestorem tym było Kasyno Narodowe. Czym było?
Protoplastą Kasyna Narodowego było stowarzyszenie Kasyno Powszechne Narodowe założone w 1848 roku, celem którego było, jak donosi Demokrata Polski z 30 września 1848 roku:
ułatwienie mieszkańcom Lwowa częstego obcowania ze sobą, a przez to ścierania się umysłów i kształcenia na drodze politycznej, pomaganie braciom z tułactwa wracającym
Inicjatorem budowy gmachu było Kasyno Narodowe znane też jako Kasyno Narodowe Szlacheckie, Kasyno Szlacheckie, Kasyno Końskie czyli towarzystwo, którego celem było, jak czytamy w jego statucie, bycie “ogniskiem życia towarzyskiego“.
W istocie była to instytucja zrzeszająca przedstawicieli polskich elit lokalnych i krajowych, patriotów, a także fanów koni (zwłaszcza w osobach przedstawicieli rodu Siemieńskich-Lewickich). Instytucja nie była kasynem jakie znamy z Las Vegas czy współczesnego Grand Hotelu we Lwowie.
Kasyno nie było lokalem rozrywkowym, jak mogłaby sugerować nazwa, lecz przestrzenią dla debat, wykładów i spotkań ludzi zaangażowanych w sprawy publiczne. To znaczy miejscem rozrywki też było, ale nie było to nawet w pierwszej trójce najważniejszych zadań tego przybytku.
Było to miejsce w którym warto było “bywać” i budować, jakbyśmy to dziś powiedzieli, networking wśród polskich patriotów. Początkowo “bywano” w gmachu Teatru Skarbkowskiego gdzie organizowane były spotkania towarzystwa. Z czasem zdecydowano o budowie nowej siedziby.
Budynek został ukończony w czasie w którym prezesem Kasyna Narodowego był hrabia Wilhelm Siemieński-Lewicki (zob. Pałac Siemieńskich-Lewickich we Lwowie). Członkami Kasyna Narodowego było wielu wybitnych Polaków. W skład członków-założycieli wchodzili m.in hrabia Stanisław Badeni, hr. Jerzy Dzieduszycki, hr. Adam Gołuchowski, Stanisław Jabłonowski, Adam Jędrzejowicz, hr. Karol Lanckoroński, hr. Zbigniew Lanckoroński, ks. Andrzej Lubomirski, ks. Jerzy Lubomirski, hr. Aleksander, Alfred, Jerzy, Józef oraz Roman Potoccy, hr. Fryderyk Skarbek, hr. Juliusz Tarnowski, hr. Zdzisław Tarnowski i wielu innych przedstawicieli ówczesnych elit zarówno Lwowa jak i kraju.
Pełen spis członków założycieli oraz członków Kasyna Narodowego można zobaczyć w Alfabetycznym Spisie Członków i Statucie Kasyna Narodowego z 1914 roku.
Kasyno Narodowe przy ul. Mickiewicza
Wybór pracowni odpowiedzialnej za wzniesienie budynku dla Kasyna Narodowego przy ul. Mickiewicza 6 w istocie padł na biuro projektowe mogące pochwalić się interesującym portfolio. Biuro Fellner & Helmer w swoim dorobku miało wówczas już m.in. realizacje takich budynków jak gmachy teatrów w Rijece, Segedynie, Brnie, Zurychu, Zagrzebiu, Odessie, Bratysławie, gmach obecnej opery narodowej w Pradze, i wielu innych interesujących obiektów użyteczności publicznej czy kamienic i pałacyków.
Budynek wzniesiony przy ul. Mickiewicza 6 niedaleko dawnego Parku Kościuszki to jeden z ciekawszych przykładów eklektycznej architektury Lwowa. Budowla z lat 1897-1898 łączy w sobie elementy neobarokowe i cechy stylu rokokowego, a także wiedeńską secesję. Uwagę zwraca symetryczna fasada z dwoma szerokimi wjazdami strzeżonymi przez dynamicznie przedstawione figury Atlantów.
Oko przyciągają pilastry i loggia na pierwszy piętrze nakryte pięcioma łukami. Budynek posiada mansardowy dach. Przyglądając się elewacji dostrzeżemy wiele interesujących detali, dekoracji stiukowych czy herbów.
Tak jak i z zewnątrz tak i wewnątrz budynek robi wrażenie co wcale nie jest oczywiste gdy znamy jego obecne losy. Wewnątrz zachowała się okazała drewniana klatka schodowa podobna do tej znanej z brzeskiego Pałacu Goetza realizowanego kilka lat później w części przez to samo biuro projektowe. Zobaczymy tu wyposażenie dawnych sal w tym nie tylko stolarkę ale i kominki czy fontanny. Budynek składa się z ośmiu wystawnych sal (dziś są to Sala Lustrzana, Sala Srebrna, Sala Czerwona, Sala Biała czy sala teatralna), biblioteki, sali posiedzeń czy ogrodu.
We wnętrzach gmachu, jak czytamy w statucie, “zabronione były gry hazardowe” chociaż tajemnicą poliszynela jest to, że hazard również tam uprawiano. Kasyno prowadziło bibliotekę gromadzącą głównie publikacje w języku polskim, działała też restauracja, grywano w bilard, korzystano z czytelni, organizowano tu przedstawienia teatralne i działała teatralna loża.
Towarzystwo sponsorowało kulturę i sztukę, organizowało spotkania z wybitnymi przedstawicielami kultury. Kasyno Narodowe we Lwowie było otwarte od 11:00 do 2:00 w nocy.
W maju 1902 roku budynek wzniesiony według planu wiedeńskiej firmy mocno skrytykowano w artykule Gazety Narodowej, która napiętnowała zamawianie projektów w Wiedniu zamiast u polskich projektantów i podkreślała, że ledwo po wzniesieniu gmachu na jaw wyszły usterki techniczne.
Jednym z budynków stawianych przez firmę Felner i Helmer jest gmach Kasyna Narodowego przy ul. Mickiewicza, który już obecnie potrzebuje gruntownej reperacyi, zagnieździł się tam bowiem grzyb, odpada tynk itd. Kasyno Narodowe na reperacyję budynku będzie musiało wyłożyć obecnie około 20 000 zł i zwrotu tej sumy domagać się zamierza u firmy wiedeńskiej – czytamy w artykule gazety
Kasyno Szlacheckie we Lwowie cennik i zwiedzanie
Gdy Lwów odebrano Polsce po konferencji jałtańskiej zorganizowano tu Dom Naukowców, a w 1953 roku na krótko wprowadzono Związek Architektów Ukrainy. W gmachu, jak to było w wielu innych odebranych Polakom zabytkach w tym również w Zamku w Podhorcach, z początkiem lat 50-tych ubiegłego wieku wybuchł tajemniczy pożar.
Dziś budynek nie pełni właściwie żadnej konkretnej funkcji, a jego wnętrza można sobie wynająć i można je też zwiedzać.
Wchodząc do środka u nieświadomych niczego turystów potęgowane jest budowane od wejścia wrażenie jakoby to nieistniejące biuro architektoniczne było tu najistotniejsze. Wchodząc do gmachu jest tak wstyd i tak przykro, że to się w pale nie mieści. Dlaczego?
To nie żart – klatka schodowa udekorowana jest czerwoną kotarą z nazwiskami wspólników z wiedeńskiej spółki.
Wejście do środka strzeżone przez dozorce kosztuje 50 UAH co w przeliczeniu na złotówki równa się kwocie poniżej 5 złotych. Na zwiedzanie i zrobienie pamiątkowych zdjęć mamy kilkanaście minut. Wnętrza można też podnająć na bankiety czy konferencje albo zorganizować tu dodatkowo płatną sesję ślubną.