Przejeżdżając na Podgórze w Krakowie i spoglądając na plac Bohaterów Getta wiele osób może zastanawiać się dlaczego na całej długości placu rozstawione są tajemnicze żelazne krzesła. Skąd nazwa odnosząca się do funkcjonującego w czasie II wojny światowej getta krakowskiego? Jakie jest znaczenie instalacji artystycznej która powstała tu w 2005 roku? Czym był przedwojenny plac Zgody i jaka jest jego historia? Co oznaczają krzesła na Placu Bohaterów Getta?
Plac Bohaterów Getta w Krakowie – krótka historia
Do 1915 roku Podgórze było osobnym miastem posiadającym dwa rynki – Rynek Główny i Mały Rynek. Po przyłączeniu miasta w granice Wielkiego Krakowa decyzją rady miasta przemianowano nazwę Małego Rynku na plac Zgody. Plac od lat wykorzystywano jako plac targowy, niedługo później wyrosły przy nim kamienice będące siedzibami sklepów, barów czy aptek.
Zanim jeden z głównych placów Podgórza stał się synonimem zagłady mieszkańców Krakowa wyznających judaizm budził on raczej pozytywne skojarzenia. Od 1930 roku dla wielu krakusów plac Zgody był miejscem z którego wyruszali w wakacyjne podróże. Wtedy bowiem na dzisiejszym placu Bohaterów Getta stanął budynek dworca autobusowego projektu Adolfa Siódmiaka, a plac zamienił się w dworzec autobusowy Karpaty. Z Podgórza odjeżdżały autobusy obsługiwane przez Polski Związek Turystyczny. Dojeżdżały tu również tramwaje.
Plac w czasie funkcjonowania getta
Dziś na nieznacznie przebudowanym budynku dawnego dworca umieszczone są daty 1941 i 1943 odwołujące się do powstałego 3 marca 1941 roku getta krakowskiego. W czasach istnienia getta dworcowe zabudowanie zostało zamienione w placówkę strażniczą tak zwanej policji granatowej, a do placu dochodził charakterystyczny mur getta, którego ślady wciąż można zobaczyć na Podgórzu. Infrastruktura placu nieco różniła się od dzisiejszej. Środkiem biegło przedłużenie ul. Targowej po której ślad zobaczyć można w charakterystycznym ułożeniu kostki na placu.
W czasie funkcjonowania getta w Krakowie “żydowska dzielnica mieszkaniowa” podzielona była na część A i B. W części A zamieszkiwały osoby zdolne do pracy, a w części B chorzy, starcy i dzieci. To właśnie wzdłuż pl. Zgody przechodziła granica między częściami getta. Tu też znajdowała się jedna z bram prowadzących do krakowskiego getta.
Przy placu Zgody działała słynna Apteka pod Orłem zarządzana przez jedynego nieżydowskiego mieszkańca getta – Tadeusza Pankiewicza. Słynny budynek stał się miejscem spotkań konspiracji i elity getta. Po wysiedleniach z getta mieszkańcy spotykali się w aptece by podzielić się najnowszymi informacjami na temat ocalałych. Pracownicy apteki pomagali w kontakcie ze światem zewnętrznym.
Plac Zgody zwany po wojnie placem Bohaterów Getta był miejscem najtragiczniejszych wydarzeń w czasie likwidacji krakowskiego getta. To tu w dniu likwidacji zgromadzono ostatnich mieszkańców getta i stąd przewieziono ciężarówkami do Auschwitz, a pozostałych poprowadzono do obozu w Płaszowie.
Plac Bohaterów Getta po wojnie
30 lipca 1948 roku plac Zgody został przechrzczony na plac Bohaterów Getta. Do zabudowań dworca wykorzystywanych wcześniej przez okupantów powrócili pasażerowie, a plac przez następne lata znów stał się znaczącym miejscem komunikacyjnym.
W październiku 2003 roku ogłoszono konkurs na przebudowę placu. Po wyłonieniu projektu przebudowy pracę rozpoczęto w lipcu 2005 roku. Zakończyły się pod koniec roku. W grudniu 2005 roku na placu pojawiła się instalacja Piotra Lewickiego i Kazimierza Łataka w postaci porozstawianych na nim krzeseł. 33 metalowe krzesła symbolizować mają dobytek pozostały po wysiedlanych z getta mieszkańców i krzesła opisane w książce “Apteka w getcie krakowskim”, które wystawiono po wywózce.
Jeśli mało było jednej instalacji artystycznej na pl. Bohaterów Getta to po kilkunastu latach pojawiła się na nim kolejna. Krzesła stojące na pl. Bohaterów Getta w kwietniu 2017 roku zostały “ubrane” w ramach projektu jedna z artystek wykonała na szydełku “ubrania” dla krzeseł. Do dziś nie zachowały się wszystkie ale ślady podniszczonych koronek wciąż oplatają jedno z krzeseł ustawionych na placu.
Rewitalizacja została nagrodzona wyróżnieniem w konkursie European Prize for Urban Public Space. Czy jednak instalacja na placu Bohaterów Getta jest wystarczająco czytelna dla osób, które do tej pory nie znały historii tego miejsca? W komentarzach na Facebooku mogą Państwo podzielić się opinią na jej temat!
Polecamy również: