Turyści odwiedzający Kraków znają Rynek Główny, Wawel i katedrę, bulwary Wisły i Kazimierz. Niektórzy odwiedzają Cmentarz Rakowicki czy Kopiec Kościuszki, niewielu wybiera się nieco dalej na przykład do Nowej Huty. A jeśli już tu trafią to rzadko trafiają do dawnej posiadłości Jana Matejki. Dworek Jana Matejki w Krzesławicach położony niedaleko Zalewu Nowohuckiego to ciekawy pomysł na nietypowe zwiedzanie Krakowa.
Przy ul. Melchiora Wańkowicza 25 w obecnej dzielnicy Wzgórza Krzesławickie niedaleko Centrum Administracyjnego Huty Arcelor Mitttal Poland i Zalewu Nowohuckiego znajduje się nieruchomość szumnie nazywana dworkiem Jana Matejki w Krzesławicach. W rzeczywistości jest to bardziej wiejska chata Jana Matejki, bowiem “dworek” w niczym nie przypomina pełnoprawnych dworków, które w okolicy znajdują się chociażby dwór Branickich w Krakowie-Branicach przy ul Sasanek 3 czy też dwór Badenich w Wadowie i Popielów w Ruszczy.
“Dworek” Jana Matejki w rzeczywistości zawsze był niewielką chatą położoną w podkrakowskiej wsi. Swój “dworkowy” wygląd zawdzięcza głównie dopiero powojennej przebudowie. Jak wyglądała jego historia?
Krótka historia dworku Matejki
Historia nieruchomości znajdującej się dziś w Krakowie sięga czasów w którym rektorem Akademii Krakowskiej był Hugo Kołłątaj, który dzięki sprawowanej funkcji mógł korzystać ze znajdującego się tu dworku. Budynek ten nie zachował się do dziś, a jego resztki używane jako letnia kuchnia dworku Matejki zostały rozebrane w 1918 roku. W Krzesławicach mieszkała matka i siostra Kołłątaja. Dla przypomnienia warto dodać tu, że Kołłątaj zacięcie namawiał Poniatowskiego do przystąpienia do zdradzieckiej Targowicy, by później zbiec z Warszawy i… krytykować Poniatowskiego za przystąpienie do Targowicy. Obecny “dwór” to budynek z 1826 roku wzniesiony przez Kirchmayerów.
Jan Matejko po sprzedaży obrazu Stefan Batory pod Pskowem z 1872 roku w 1876 roku poszukiwał miejsca w którym czas spędzać mógłby jego chorowity syn. Kamienica przy Floriańskiej w centrum Krakowa nie działała na niego zbyt dobrze. Matejko spokrewniony z Kirchmayerami kupił “dworek” w Krzesławicach znajdujących się nieopodal wsi Bieńczyce dzierżawionej przez jego brata – Zygmunta. Matejce zależało na zakupie domu na tyle blisko, by można było dojechać do niego konno z Krakowa.
Jan Matejko w Krzesławicach
Po zakupie chaty wraz z przyległym ogrodem i zabudowaniami gospodarczymi, sadem, polem i stawem z wyspą w podkrakowskiej wsi Matejko zlecił rozbudowę. Do budynku dobudowano dodatkową pracownię malarską. Matejko zaprojektował też zachowany do dziś drewniany ganek, który oryginalnie znajdował się po drugiej stronie budynku. Powstała oranżeria i cieplarnia. Jan Matejko zlecił też budowę szkoły dla okolicznych dzieci. Budynek zachował się do dziś. Teraz funkcjonuje w nim świetlica. Pierwotnie bryła dworku Matejki była znacznie mniej skomplikowana i znacznie mniej przypominała typowy polski dwór, a bardziej dużą wiejską chatę. Charakterystyczne lukarny pojawiły się w dachu dopiero po powojennej przebudowie.
W środku to zaledwie kilka sal w tym sypialnia despotycznej i chorej żony Matejki. Po śmierci Jana Matejki w 1893 roku to właśnie żona stała się właścicielką nieruchomości. Zmarła niedługo później w 1896 roku, a dworek przeszedł w ręce syna Matejki – Tadeusza. Ten szybko sprzedał “ojcowiznę”, którą odkupił zarządzający nią w imieniu Matejki Teodor Cybulski wraz z żoną Emilią. Już wcześniej małżeństwo zajmowało się bieżącym doglądaniem nieruchomości w Krzesławicach, a także uprawą roli. Ostatnią właścicielką dworku w Krzesławicach była córka Cybulskich – Maria Burzyńska.
Dworek Jana Matejki w powojennej rzeczywistości
Smutna treść tego akapitu nie będzie chyba zaskoczeniem dla nikogo, kto interesuje się powojennym losem polskich zabytków. Komunistom nie w smak był dwór w Krzesławicach wraz z zamieszkującą go właścicielką. Do posiadłości wprowadzono dwie rodziny z marginesu społecznego. Nowi lokatorzy zajmujący dwa pomieszczenia przyczynili się do kolejnej dewastacji wnętrz w tym zrywania parkietów, zdemolowania okien i zniszczenia pieców kaflowych.
Jednocześnie Maria Burzyńska pozbawiona renty po mężu nie miała wystarczających środków na dalsze utrzymanie budynku w dobrym stanie. Zawaliła się pracownia dobudowana przed laty przez słynnego malarza, przez dach i uszkodzone rynny do wnętrza dostawała się woda i powodowała powstawanie grzyba na ścianach. Okoliczni wieśniacy zachęceni nową rzeczywistością sukcesywnie rozkradali posiadłość wynosząc z niej co cenniejsze rzeczy, które mogły przydać się do budowy innych budynków.
W związku z przerażającą rzeczywistością komuny Burzyńska w 1959 roku zdecydowała się na oddanie dworku i okolicznych włości w ręce Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych. Warunkiem przekazania majątku było przywrócenie budowli do stanu z lat świetności oraz otwarcie tu muzeum Jana Matejki.
Prezes Towarzystwa Przyjaciół Sztuk Pięknych – Karol Estreicher młodszy, w zamian za posiadłość postarał się u komunistów o symboliczną rentę dla Burzyńskiej. Niedługo później ruszył remont dworku w Krzesławicach. Od 1960 roku trwał remont budynku obejmujący m.in. odgrzybianie i nadbudowę zniszczonych ścian, nowe pokrycie dachowe i rynny, odbudowę zawalonej pracowni malarskiej czy doprowadzenie mediów i położenie nowej podłogi. Muzeum Jana Matejki otwarto w Krzesławicach w styczniu 1966 roku.
Dworek Jana Matejki cennik biletów zwiedzania
Jak nie trudno zgadnąć – większość pamiątek, które znajdują się w Krzesławicach została stąd wywieziona, a wyposażenie wnętrza zdemolowane w czasie II wojny światowej i w powojennej rzeczywistości. Oryginalne są m.in. jedne drzwi wraz z kluczem, drewniana ława i dzwon przeniesiony do drewnianego kościoła widocznego z dworku. W dworku zobaczyć można skrzynię na rysunki widoczna powyżej oraz sztalugę wykonane według projektu Jana Matejki. Jest też fortepian żony Matejki.
Większość starych mebli, które możemy zobaczyć we wnętrzu to depozyty z muzeum UJ. W dworku podziwiać można trochę oryginalnych prac Jana Matejki, nekrolog malarza oraz… liść palmowy z wieńca pogrzebowego, który na pogrzeb Matejki wysłał Henryk Siemiradzki. Do ciekawych zbiorów należą portrety Teodora Cybulskiego i jego żony, a także Poczet królów polskich wykonany według szkiców Jana Matejki.
Dziś zwiedzanie dworku Jana Matejki w Krzesławicach nieszczęśliwie pomalowanego na żółto możliwe jest codziennie. Dworek czynny jest w naprawdę dziwnych godzinach otwarcia i dniach: od piątku poniedziałku od 10 do 17:00 (w niedziele od 11:00). Jaki jest cennik? Koszt biletu na zwiedzanie dworku Jana Matejki w Nowej Hucie to 18 zł za bilet normalny oraz 14 zł za bilet ulgowy. Trochę dużo jak na ilość oryginalnych eksponatów ale za to w cenie biletu przewidziana jest dodatkowa atrakcja w wykonaniu przewodnika opiekującego się muzeum.
Polecamy również: